Ыдыктыг Библия тыва дылда

Библия болза янзы-бүрү шажын-чүдүлгелиг улустуң санап турары-биле, кижи төрелгетенниң төөгүзүнде эң өндүр улуг номнарның бирээзи. Библия – «номнар» дээн грек сөстен укталган, христиан чаңчылда (база чамдык кезектери-биле иудей болгаш мусульман чаңчылдарда) Ыдыктыг Бижилге деп хүлээп көрүп турар номнар чыындызы-дыр. Библия ийи кол кезектен тургустунган:
1) Эрги Чагыг-керээ. Бо 39 номдан тургустунган чыынды Христостуң төрүттүнериниң оранчок мурнунда муң ажыг чыл дургузунда эрте-бурунгу еврей болгаш арамей дылдарга бижиттинген, ында Бурган биле еврей чоннуң аразында харылзааже кичээнгейни мөөңнээн. Бо чыындыже еврей чоннуң төөгүзү, израиль ниитилелдиң шажын-чүдүлге хоойлулары болгаш дүрүмнери, Бурганны алдаржыткан кайгамчык уран-чечен шүлүктер болгаш ырлар, мөргүлдер, ханы философчу боданыышкыннар, келир үе дугайында өттүр билген медеглелдер дээш өске-даа хөй чүүлдер кирип турар. Баштайгы беш номну Моисейниң Беш ному азы Моисейниң Хоойлузу деп адаар. Еврейлерниң бурунгу төөгүзүнге Моисей деп кижиниң Бурган биле Ооң чонунуң аразынга дугуруштурукчу бооп күүсеткени онза чугула ролюн ынчаар демдеглээни ол. Оон аңгыда Эрги Чагыг-керээже Дээрги-Чаяакчының израильчилерге эжелеп алгаш, ээлеп чурттаар кылдыр бергени черге оларның амыдыралының дугайында база израиль чоннуң баштыңчылар, хааннарының чедиишкиннери болгаш буураашкыннарының дугайында бижээн номнар кирген. Ооң соонда Бурганны алдаржыдарынга база кижилерни мерген угаанныг боорунга өөредип турар бөлүк поэтиктиг номнар кирген. Эрги Чагыг-керээ Улуг болгаш Бичии Медээчилерниң (Дээрги-Чаяакчының сөзүн чонга медээлеп, ону Аңаа шынчы чоруун үревес кылдыр кыйгырар салымныг улустуң) номнары-биле дооступ турар.
2) Чаа Чагыг-керээ. Бо 27 номдан тургустунган чыынды Иисус Христостуң төрүттүнгениниң соонда, бистиң эраның 1-ги вегинде бурунгу грек дылга бижиттинген. Чаа Чагыг-керээниң кол өзээ – Иисус Христостуң, делегейниң Камгалакчызының амыдыралы, өөредии, өлүмү болгаш катап дирилгениниң дугайында төөгүп турар дөрт Буянныг Медээ болур. Оон «Элчиннерниң ажыл-чорудулгазы» деп номда Иисус дээрже көдүрлүп үне берген соонда, христиан ниитилелдиң баштайгы чылдарының дугайында база Ооң өөреникчилериниң Буянныг Медээни Рим империязынга канчаар нептередип эгелээниниң дугайында чугаалап турар. Оон аңгыда Чаа Чагыг-керээже Христостуң өөреникчилериниң христиан ниитилелдер болгаш хуу кижилерге оларның бүзүрелин деткиири-биле база Дээрги-Чаяакчыга таарымчалыг амыдырал дугайында сургаал кылыры-биле бижээн чагаалары кирген. Чаа Чагыг-керээниң сөөлгү ному – Иоаннга Бургандан Ажыдыышкын, ында символиктиг дыл ажыглап, Бурганның ам Аңаа удур туржуп турар күштерни долузу-биле тиилээрин илереткен.
Бо Номну Библия очулгазының институдунуң (БОИ) бөлүк ажылдакчылары очулдуруп, редакторлаан. Бөлүк профессионал тыва чогаалчылардан болгаш очулга база библеистика эртемнериниң российжи болгаш даштыкы тускай эртемниглеринден тургустунган. Ыдыктыг Библияның тыва дылче очулгазы 1990 чылдан эгелээш, барык чээрби чыл үргүлчүлеп келген.